KATKILAR
Betonun özelliklerini geliştirmek üzere üretim sırasında veya dökümden önce transmiksere az miktarda ilave edilen maddelere katkı adı verilir. Katkı maddelerini kökenine göre kimyasal ve mineral katkılar olarak ikiye ayırmak mümkündür:
1-Kimyasal Katkılar
Kimyasal katkıların belli çeşitleri aşağıda sıralanmıştır.
a) Su Azaltıcılar (Akışkanlaştırıcılar)
Betonda aynı kıvamın veya işlenebilirliğin daha az su ile elde edilmesini sağlarlar. Taze betonda kullanılan su miktarı azaldıkça betonun dayanımı artar. Azalttığı su miktarı ile orantılı olarak normal ve süper olarak ayrılırlar.
b) Priz Geciktiriciler
Taze betonun katılaşmaya başlama süresini uzatırlar. Uzun mesafeye taşınan betonlar veya sıcak hava dökümleri için yararlıdırlar.
c) Priz Hızlandırıcılar
Priz geciktiricilerin aksine, bu katkılar betonun katılaşma süresini kısaltırlar. Bazı uygulamalarda, erken kalıp almada ve soğuk hava dökümlerinde don olayı başlamadan betonun katılaşmış olmasını sağlamak için kullanılırlar.
f) Su Geçirimsizlik Katkıları
Sınırlı miktarda hava sürükleyen katkılardır ancak yerine yerleşmiş betonun su sızdırmazlığının sağlanması uygun yerleştirme tekniğinin iyi bir şekilde yapılmasına bağlıdır.
Bazı betonlarda birden fazla katkı türü birlikte kullanılabilir. Ancak bu katkıların birbirlerinin etkilerini bozmadıkları denenmelidir. Kimyasal katkılar, yukarıda bahsedilen etkilerinden dolayı bütün inşaat sektöründe betonun ayrılmaz parçası olmuştur.
2) Mineral Katkılar
Çimento gibi öğütülmüş toz halde silolarda depolanan cüruf , uçucu kül , silis dumanı, taş unu... vb. çeşitli maddelere 'Mineral Katkı' adı verilir. Mineral katkılar tek başına iken çimento gibi bağlayıcılık özelliği taşımazlar, fakat birlikte kullanıldıklarında çimentoya benzer görev yaparlar, dolayısıyla çimento ekonomisi sağlarlar. Mineral katkılardan yüksek dayanımlı beton üretiminde de yararlanılır.
TS EN 206’da kimyasal katkılar “Taze veya sertleşmiş betonun bazı özelliklerini değiştirmek üzere, karıştırma işlemi esnasında betona, çimento kütlesine oranla az miktarlarda ilâve edilen malzeme” olarak tanımlanmaktadır. Fakat inert veya puzolonik mineral katkıları içermemektedir. (silis dumanı gibi). Fakat bu maddeler kimyasal katkının içinde bulunabilir.
Kimyasal katkıların beton yapıların durabilitesi ve maliyetlerine katkıda bulunduğu artık herkesce kabul edilmektedir. Kimyasal katkıların geliştirdiği özellikler betonun işlenebilirliği ve sıkıştırılmasında sağlanan kolaylıklar, sertleşmiş betonun geçirgenliğini azaltma, ve donma çözülme dayanımını artırma olarak sayılabilir.
Kimyasal katkıların özellikleri TS EN 934-Kimyasal Katkılar – Beton , Harç ve Şerbet için standard serisinde belirlenmiştir.
Bölüm 2- Beton Katkıları
Bölüm 3- Harç Katkıları
Bölüm 4- Şerbet Katkıları
Bölüm 5- Püskürtme Beton Katkıları
Bu yayın sadece Bölüm 2 beton katkılarını kapsamaktadır.
Kimyasal katkıların kullanımı TS EN 206 ‘da belirlenmiştir.
TS EN 934-2 aşağıdaki tiplerde katkıları içerir
Su azaltıcı / akışkanlaştırıcı katkılar
Yüksek oranda su azaltıcı / süper akışkanlaştırıcı katkılar
Su tutucu katkı
Hava sürükleyici katkı
Priz hızlandırıcı katkı
Priz geciktirici katkı
Su geçirimsizlik katkısı
Priz geciktirici/su azaltıcı/akışkanlaştırıcı katkılar
Priz geciktirici /yüksek oranda su azaltıcı /süper akışkanlaştırıcı katkılar
Priz hızlandırıcı / su azaltıcı / akışkanlaştırıcı katkılar
Kullanımda olan diğer tip katkılar TS EN 934-2 içermemektedir, fakat TS EN 206-1 a göre uygunluğun sağlanması şartıyla kullanılabilir.
Bu Katkı tipleri;
d) Antifrizler
Suyun donmasını zorlaştırır ve don neticesi çimentonun mukavemet kazanmasındaki aksamaya engel olurlar. Bu katkıların betondaki miktarı hava sıcaklığına göre ayarlanabilir.
e) Hava Sürükleyici Katkılar
Beton içinde çok küçük boyutlu ve eşit dağılan hava kabarcıkları oluşturarak betonun geçirimsizliğini ve dona karşı direncini ve işlenebilirliğini artırır.
- Korozyon önleyiciler
- Rötre engelleyiciler
- Su altı beton katkıları
- Prekast beton katkıları
Beton Katkılarının Özellikleri
Yüksek dayanımlı betonlar gibi özel betonların dışında maksimum dozaj TS EN 206 tarafından 5.2.6. maddesinde çimento kütlesine göre 50g/kg olarak sınırlandırılmıştır. 2g/kg’dan daha düşük dozajlarda kimyasal katkı suya karıştırılarak eklenmelidir.
Beton katkılarının performansı TS EN 934-2 tarafından tek fonksiyonlu katkıların ana fonksiyonlarına ve çift etkili katkıların ana ve ikincil fonksiyonlarına göre kontrol edilir. Bu performans şartları Tablo 1 ‘de verilmiştir.
Bu genel performans şartlarına ek olarak tüm kimyasal katkılara uygulanan genel şartlar bulunmaktadır. Bunlar;
• priz süresine etkisi
• basınç dayanımına etkisi
• betonun hava içeriğine etkisi
• suda çözünebilen klorür miktarı
• Na2O eşdeğeri alkali miktarı
Kimyasal katkıların performansı referans betona göre belirlenir. Deney karışımı (kimyasal katkılı) kontrol karışımıyla (katkısız) kıyaslanır . Klor ve alkali içerikleri de ölçülerek beyan edilir. Katkılar için deney prosedürleri TS EN 480 Kimyasal Katkılar – Beton , Harç ve Şerbet için - Deney Metodları serisinde belirlenmiştir.
Betonda bulunabilecek maksimum klorür içeriği TS EN 206-1 ‘de belirlenmiştir ve kimyasal katkıların bu miktara katkısı hesaplanabilir. TS EN 934-2 maksimum klorür içeriğini %0.1 veya üreticinin beyanıyla sınırlandırmıştır.
Maksimum alkali madde içeriği TS EN 934-2 ‘ye göre üretici tarafından her kimyasal katkı için beyan edilmelidir.
|
Kimyasal Katkı Tipi
|
Performans Şartı
|
TS EN 934-2’deki değeri
|
|
Su azaltıcı / akışkanlaştırıcı katkılar
|
Eşit kıvamda su azalması
|
azalma ³%5
|
|
Yüksek oranda su azaltıcı / süper akışkanlaştırıcı katkılar
|
Eşit kıvamda su azalması
Eşit su/çimento oranında kıvam artışı
|
azalma ³%12
çökme artışı ³120mm
|
|
Su tutucu katkı
|
Kusmada azalma
|
azalma ³%50
|
|
Su geçirimsizlik katkısı
|
Kapiler emmede azalma
|
Kütlece azalma ³%50
|
|
Hava sürükleyici katkı
|
Sertleşmiş betonda hava boşluğu özellikleri
|
Açıklık faktörü£0.200mm
|
|
Priz hızlanrıdıcı katkı
|
İlk priz süresinde azalma
|
Azalma ³%40 5°C’de
|
|
Sertleşmeyi hızlandırıcı katkı
|
1. gündeki basınç dayanımı
2. gündeki basınç dayanımı
|
Artış ³%20 20°C’de
Artış ³%30 5°C’de
|
|
Priz geciktirici katkı
|
İlk priz alma ve priz bitiş sürelerinde artış
|
priz alma artış ³90 dakika
priz bitiş artış £360 dakika
|
|
Priz geciktirici / su azaltıcı /akışkanlaştırıcı katkılar
|
Eşit kıvamda su azalması
İlk priz alma ve priz bitiş sürelerinde artış
|
azalma ³%5
priz alma artış ³90 dakika
priz bitiş artış £360 dakika
|
|
Priz geciktirici/ yüksek oranda su azaltıcı/süper akışkanlaştırıcı katkılar
|
Eşit kıvamda su azalması
Eşit su/çimento oranında kıvam artışı
İlk priz alma ve priz bitiş sürelerinde artış
|
azalma ³%12
çökme artışı ³120mm
priz alma artış ³90 dakika
priz bitiş artış £360 dakika
|
|
Priz hızlandırıcı/ su azaltıcı/akışkanlaştırıcı katkılar
|
Eşit kıvamda su azalması
İlk priz almasüresinde azalma
|
azalma ³%5
azalma ³30 dakika 20°C ‘de
ve ³%40 5 °C ‘de
|
Beton Katkılarının Tanımlanması
Tasarlanmış Beton
Katkılar normal olarak tasarlanmış betonda kullanılacaktır. Beton üreticisi belirlenen beton özelliklerini sağlayacak en uygun katkıyı seçebilmesinde serbest bırakılmalıdır. Hazır betonda kullanılan katkının tipi irsaliye fişinde belirtilir.
Tasarlanmış betonda katkılar aşağıdaki özellikleri iyileştirmek için sıkça kullanılmaktadır.
• basınç dayanımı
• kıvam
• yoğunluk
• dayanım gelişimi
• sertleşme geciktirilmesi
• su geçirimsizlik
• diğer özellikler( örneğin hızlandırılmış sertleşme , erken yüksek dayanım gelişimi)
Tarif edilmiş beton;
TS EN 934-2 Bölüm 3.1.3.’de “Tavsiye edilen miktarın kullanımı bu standarda uygunluğun tüm aralığı kapsayacağı anlamına gelmez. İstenen sonuca ulaşmak için gerekli miktarı bulmak amacıyla , şantiyede kullanılacak malzemelerle denemeler yapılmalıdır” önerilmektedir. Beton üreticisi belli bir beton karışımı için katkı tipi ve dozunu belirlemeden önce bu deney sonuçlarına sahip olabilir.
Şartname hazırlayıcı aşağıdaki hususları gözönüne almalıdır;
• farklı üreticilerden aynı tipteki katkılar beklenen etkiyi farklı dozlarda sağlayabilirler
• Katkıların etkisi betonda kullanılan her bir çimento , mineral katkılar ve agregalara göre değişir
Belirlenen dozaj belli tip ve markada tavsiye edilen dozaj aralığında olmalıdır. Bu bilgi katkı üreticisi tarafından sağlanır.
Katkıların bir kombinasyonu kullanılacağında katkıların uyumu ve performansları kontrol edilmelidir.
